สัมผัสอาชีพสัปเหร่อ ใจไม่รักทำไม่ได้

วันนี้ สายมู.com จะพาทุกคนทำความรู้จักกับหนึ่งอาชีพในบ้านเรา ที่น้อยคนนักจะประกอบอาชีพนี้ เพราะเมื่อก่อนมักจะถูกมองว่าเป็นอาชีพที่น่ารังเกียจและน่ากลัว และอาชีพนั้นต้องหนีไม่พ้น สัปเหร่อ อย่างแน่นอน ที่ต้องใช้ชีวิตอยู่กับศพเป็นหลัก  ชีวิตของมนุษย์เรามีความเกี่ยวข้องกับขนบธรรมเนียมประเพณีมาโดยตลอด ตั้งแต่แรกเกิดจนถึงวันตาย คราวนี้เป็นเรื่องราวรายละเอียดประเพณี พิธีกรรมที่เกี่ยวกับความตายและการทำบุญให้แก่ผู้ล่วงลับ ในการปฏิบัติหน้าที่ต้องมีจรรยาบรรณที่สำคัญคือ การไม่เลือกปฏิบัติ ต้องเผาศพให้เจ้าภาพทุกรายโดยไม่เลือกที่รักมักที่ชัง และจะต้องทำหน้าที่ด้วยความเป็นมืออาชีพ สายมู.com จะพาทุกคนไปดูอีกหนึ่งมุมมองของอาชีพนี้ และทำความเข้าใจพวกเขาไปพร้อม ๆ กันค่ะ

สัปเหร่อ คือ ?

คำว่าสัปเหร่ออยู่คู่กับสังคมมนุษย์มาช้านาน เนื่องจากการเวียนว่ายตายเกิดนั้นเป็นเรื่องปกติของมนุษย์ หน้าที่หลักเริ่มจากเตรียมเมรุเผาศพ โดยจะกวาดเถ้ากระดูกของศพที่ถูกเผาก่อนหน้า เพื่อไม่ให้ปะปนกับศพที่กำลังจะเผาต่อไป และขอซื้อที่จากเทวดาเจ้าที่ ก่อนการเผาจะเปิดโลงและตัดด้ายที่มัดมือมัดเท้าของศพ จากนั้นล้างหน้าศพด้วยน้ำมะพร้าว เมื่อญาติ ๆ ผู้ตายช่วยกันเคลื่อนศพไปสู่เมรุแล้ว จะดำเนินการเผาตามขั้นตอน ซึ่งกินเวลาประมาณ 1-2 ชั่วโมง จึงแล้วเสร็จ และสามารถเก็บกระดูกโดยให้ญาติพี่น้องมารอรับในตอนเช้า

หน้าที่ที่ต้องทำ

ในการปฏิบัติหน้าที่ต้องมีจรรยาบรรณที่สำคัญคือ การไม่เลือกปฏิบัติ ต้องเผาศพให้เจ้าภาพทุกรายโดยไม่เลือกปฏิบัติ และจะต้องทำหน้าที่ด้วยความเป็นจริงใจ คือทำด้วยความรับผิดชอบและเรียบร้อยทุกขั้นตอน จะเข้าไปคุยกับญาติผู้เสียชีวิต ทำพิธีอาบน้ำศพ แต่งตัวศพ แต่งหน้าศพ ทำให้ศพดูเหมือนมีชีวิตอีกครั้ง เป็นการแต่งตัวให้ดูงดงามพร้อมที่จะออกเดินทางไปในที่ไกล จนกระทั่งการทำความสะอาดเตาเผาในการเตรียมเมรุจนถึงการเก็บกระดูก

บทบาทหน้าที่ในสมัยก่อนที่ยังมีการเผาศพแบบเชิงตะกอน คนที่สามารถเผาศพได้จะมีอยู่หลายคน ในการเผาแต่ละครั้งจะมีชาวบ้านไปช่วยกันประมาณ 10 คน แต่เมื่อมีการเปลี่ยนเตาเผาจากเชิงตะกอนมาเป็นเตาเผาแบบปิดซึ่งก็คือเมรุ การจำกัดตัวบุคคลผู้รับหน้าที่เผาศพก็เกิดขึ้น เนื่องจากเมรุเป็นสมบัติที่มีราคาแพงของวัด คนที่จะมาดูแลเมรุจึงไม่ใช่ใครก็ได้ แต่ต้องเป็นคนที่เจ้าอาวาสและชาวบ้านยอมรับ การมีเมรุจึงนับเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญที่ทำให้สถานะของสัปเหร่อชัดเจนขึ้น

พิธีกรรมต่าง ๆ ที่สัปเหร่อจะต้องทำ

1. ทำพิธีอาบน้ำศพ  แต่งตัวศพ  แต่งหน้าศพ  

2. การตำหมากใส่ปากศพ หรือการนำเงินใส่ปากศพ

3. การปิดหน้าศพ

4. การมัดตราสัง

5. พิธีเบิกโลง

6. การทิ้งเบี้ยให้ตากลียายกลา

7. วันเผาศพ จะทำการเปิดโลงศพเพื่อให้ลูกหลานได้ดูหน้าผู้ตายเป็นครั้งสุดท้าย แล้วจึงต่อยผลมะพร้าวให้แตกเพื่อเอาน้ำมะพร้าว ซึ่งถือกันว่าเป็นน้ำสะอาดบริสุทธิ์ล้างหน้าศพแล้วจึงนำเข้าเตาเผา

8. การเก็บกระดูก เมื่อทำการเผาเสร็จแล้วจะทำการแยกธาตุเก็บกระดูกใส่โกศที่ญาตินำไปให้ไว้ ส่วนเถ้าก็ใช้ผ้าขาวห่อในวันรุ่งขึ้นหลังจากวันเผา ญาติจะมารับโกศเพื่อนำไปไว้ที่บ้าน